Sporun Sağlığa Faydaları
Spor, boş zamanları değerlendirmek, dinlenmek, kendini iyilik halinde bulundurmak ya da performans yetisini geliştirmek amacıyla, oyun ya da yarışma biçimleriyle düzenlenen, her türlü motorsal özellikleri kapsayan bir olgudur.
Egzersiz ise fiziksel özelliklerinde azalma meydana gelmiş kas ve eklemlerin, azalan fiziksel özelliklerini tekrar kazandırmak veya normal kas ve eklemlerin fiziksel özelliklerine daha da geliştirmek için yapılan hareketlerdir.
Özellikle adölesan dönemde fiziksel aktivite düzeyini korumak çok önemlidir. Çalışmalar adölesanların % 80’nin Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği düzeyde fiziksel aktivite yapamadığını tespit etmiştir. Düzenli yapılan sporun gençlerde depresyon ve anksiyete üzerinde de olumlu etkilerini gösteren çalışmalar mevcuttur. Hong Kong’da 2013-2014 yılları arasında yapılan bir çalışmada 18 haftalık ve her bir seansı 90 dakika süren sportif aktiviteye katılan öğrenciler çalışmaya alınmıştır. Sportif aktivite olarak basketbol, voleybol ve kick box seçilmiştir. Toplam yapılan aktivitenin 1350 dakikası aktif spor yaparak, 270 dakikası ise teorik eğitimle geçmiştir. İlk önce 719 öğrenci değerlendirilmiş, ancak bunların 692’si çalışmaya katılmayı kabul etmiştir. Bu programın sonunda vücut kütle indeksi ve vücut yağ dağılımındaki iyileşmeler istatistiksel olarak anlamlı değildir. Çalışmanın sonucunda mental iyilik hali, fiziksel uygunluk, alt ekstremite kas gücü, kendine yeterlilik ve fiziksel aktivite düzeylerinde anlamlı iyileşmeler tespit edilmiştir.
Bu veriler özellikle genç popülasyonda sporun önemine işaret etmektedir. Sportif faaliyetlere başlarken daha önce sedanter olan bireylerin dikkat etmeleri gerekir. Daha önce tamamen sedanter (spor yapmayan) yaşam süren bir hastada, yaşa göre maksimal nabzın %60 oranı ile başlanır ve zamanla %10’luk artışlar halinde yüklenmenin yoğunluğu yeniden belirlenir. İzometrik yüklenmeler veya kuvvet antrenmanları, kesinlikle bu tür hastalara uygulanmamalıdır. Yürüme, jogging, koşma, bisiklet, yüzme, tenis en uygun alıştırma tipleridir.
Düzenli yapılan sporun yaşlanmayla da ilgili olumlu sonuçları bulunmaktadır. Bir araştırmada; 16 orta yaşlı erkeği 10 yıl süre ile izlemişlerdir. Denekler, senede 12 ay, haftada 2-3 gün bedensel antrenman yaptılar. Antrenmanlar daha çok koşma şeklinde uygulanmış, çalışmaların süresi ortalama 57 dk, şiddeti ise max kalp atım sayısının ortalama %70’i civarında tutulmuştur. Vücut ağırlığı ve istirahat nabzı ile istirahat kan basıncının, 10 yıl içinde değişmediği, maksimal kalp atım sayısının bu süre zarfında, dakikada ortalama 7 civarında azaldığı, bulunmuştur. Yaşlı bireyler antrenman programına başlamadan önce bir hekim kontrolünden geçmelidir. Gerek istirahatte, gerek şiddeti artan eforlar esnasında EKG alınmalı, istirahat nabzı, kan basıncı, submaksimal bir antrenman esnasındaki nabzı, bazı kas gruplarının kuvveti, boy, vücut ağırlığı, vücut yağ oranı, mümkünse eforlar karşısında kullanımı ölçülmeli, yaşı saptanmalıdır.
Yaşlı bireyler için antrenmanlar kuvvet, dayanıklılık ve esneklik komponentlerini içerecek şekilde planlanmalıdır. Yaşlılarda dayanıklılık antrenmanı payı %70, koordinasyon, esneklik çalışmalarının payı %20, kuvvet çalışmalarının payı %10 kadar olmalıdır. Kendi kendine sürdürdükleri antrenman programlarına ilave olarak, yaşlılar ek bir ısınmaya ve soğuma zamanına ihtiyaç duyarlar, bu zaman 10 dk.ya da daha uzun olabilmektedir. Antrene olmamış 60 yaşın üstü erkeklerde 95-100 arası nabız sayısı, yeterli bir antrenman uyaranıdır. Yine aynı yaşlarda antrene olmuş erkeklerde ise nabız sayısı 105 civarında olmalıdır.
Sonuç olarak düzenli yapılan spor ve fiziksel aktivitenin kalp damar sağlığı, hipertansiyon, diyabet, mental sağlık ve kas iskelet sağlığı üzerinde olumlu birçok etkisi bulunmaktadır. Bu etkilerin daha iyi ortaya çıkabilmesini sağlamak için spor , fiziksel aktivite ve egzersiz programlarının yaş, kondüsyon, sistemik hastalıklar gibi parametrelere göre planlanması gerekir.