Osteoartrit Tanı ve Tedavi

Çoğunlukla kadınlarda görülen ve yaşlanmaya bağlı olarak özellikle ağırlık (vücut ağırlığı ya da mesleki şartlara bağlı ağır kaldırma olabilir) taşıyan eklemlerde ortaya çıkan dejeneratif kemik doku hastalığıdır.

Etyoloji

            Başta kıkırdak olmak üzere eklemi oluşturan bütün yapıları etkileyen progresif bir hastalık olan osteoartritte etyoloji tam olarak bilinmemekler birlikte herediter  ve mekanik stres faktörlerinin hastalığın gelişmesinde söz sahibi olan başlıca iki etmen olduğu düşünülmektedir. Öte yandan; en ciddi risk faktörleri olarak obezite ile sürekli olarak çökme ve ağır kaldırma gerektiren meslekler öne çıkmaktadır.

            Hastalığın oluşumunda yıllar boyu süregelen dejenerasyona neden olan aktiviteler oldukça etkilidir. Bu Stresler zaman içinde kıkırdak ve kemik dokuda hipertrofik değişiklikliklerle birlikte kemik hatlarında şekil bozukluklarına neden olur. Özellikle eklemlerde oluşan eklem boşluğunda daralma ve eklem yüzlerinde kemik çıkıntıların oluşması gibi deformiteler eklem biyomekanisini bozarak fonksiyonu olumsuz etkiler.

Sistemik semptomlar göstermeksizin , minimal artiküler inflamasyonla seyreden hastalıkta primer şikayet dizde istirahatle geçen ağrıdır. Bu semptomlar sadece unilateral diz ekleminde görülebileceği gibi bilateral diz eklem tutulumu ve kalça, vertebral kolon, omuz kompleksi ve el gibi vücudun farklı bölümlerinde de etkilenim ortaya çıkabilir.

Epidemiyoloji

En sık rastlanan artirt tipi olan osteoartrit; gelişmiş ülkelerde en çok engelliliğe yol açan 10 hastalıktan birisi olarak gösterilmektedir. Özellikle çiftçilikle uğraşan kişilerde daha çok görülen hastalık için 1-9 yıl çiftçilik için 4.5 kat, 10 yıl ve üzeri çiftçilik yapanlar içinse 9.3 kat daha fazla yakalanma riski vardır. Dünya çapındaki hasta popülasyonu tahminleri tüm dünya nüfusu için erkeklerin %9.6 ve kadınların %18 oranında semptomatik osteoartrit hastası olduğu yönünde ve 60 yaşın üstünde olmanın bu hususta kritik olduğu vurgulanmaktadır. Yapılan çalışmalara göre 65 yaş üzeri bireylerin %50 den fazlası, 75 yaş üzeri bireylerinse %80’e yakını osteoartritten etkilenir. Öte yandan Tüm osteoartrit hastalarının %80’i hastalığa li,mitasyonlara sahipken %25’i günlük yaşam aktivitelerini yapamamaktadır.

Tanı

Semptomlar ve işaretler: 

Osteoartrit gelişiminde en sık diz ekleminde olmak üzere genellikle PIP, DIP, el başparmağında KMK eklemde, kalça, diz ,ayak başparmağında MTP eklemde, servikal ve ya lumbar omurgada etkilenimler görülebilir.

Bu etkilenimler;

• intraartiküler yada ekstraartiküler hastalık ya da yaralanmalar sonucu eklemde kalan sekel sonucu     ( romatoid artrit, kırık v.s.) 
• mesleki tekrarlayan hareketler sonucu oluşan dejenerasyon gibi kronik sebepler
• metabolik hastalıklar (hipertroidizm, hemokronozis, okronozis…)
• Nörolojik hastalıklar (Şringomyeli…)

sonucu ortaya çıkabilmektedir.

Eklem sertliği şikayeti nadiren 15 dakikayı aşar, etkilenmiş eklemde hareketle ortaya çıkan ağrı artışı aktivitenin  ya da ağır kaldırma işinin derecesine göre kötüleşir. Diz osteartritinde fleksiyon kontraktürü ya da varus deformitesi görülmesi olağandır. Kemik dokudaki düzensiz genişleme DIP eklemde (Heberden Nodülü) ve  PIP eklemde (Bouchard Nodülü) olarak kendini gösterebilir ayrıca patellanın şekil ve yapısında bozukluklar gelişmesi de olağan bir durumdur. Bazen diz üzerinde krepitasyon hissedilebilir. Ankilozan oluşumları içeren bir hastalık olmamasına karşın eklem kısıtlılıkları ile karakterize bir hastalıktır. Eklemlerde effüzyon ya da enfeksiyon işaretleri hafiftir.

Laboratuvar Bulguları:

Eritrosit Sedimantasyonu(ESR) ‘da ve diğer enfeksiyon işaretlerinde yükselme olmaz. Ayrıca sinoviyal sıvıda da inflamasyona rastlanmaz.

Radyografik Bulgular:

• Eklem boşluğunda daralma
• Osteofit oluşumlar
• Kemik yapıların kenarlarında dudağı andıran oluşumlar
• Subkondral kemikte dansite artışı
• Kemik kisti
• Kalınlaşma ?

Ayırıcı Tanı:

Artiküler inflamasyon minimal ve sistemik semptomlar olmadığı için diğer dejeneratif eklem hastalıklarıyla ve diğer artrit tipleriyle karıştırılması nadiren de olsa karşılaşılan bir durumdur.

            Tutulum gösteren eklemlere bakılması ve özellikle eldeki tutulan eklemlere bakılması osteoartritin romatoid artritten ayrılması için yardımcı olur. Osteoartrit başlıca DIP  ve PIP eklemlerde tutulum gösterirken MKP ve bilek ekleminde tutulum göstemez buna karşın romatoid artrit el bileği ve MKP eklemlerinde tutulum gösterirken DIP eklemde pek karşımıza çıkmaz.

Osteoartritte eklem yüzelerindeki genişlemelerde kompakt kemik yapılaşma ve palpasyonda soğuk eklem göze çarparken Romatoit artritte bu yapılaşma spongioz kemik şeklinde ve palpasyonda eklemde sıcaklık hissedilmektedir.

Özellikle omurga tutulumu görülmesi durumda bu dejenerasyonun nedeni metastatik neoplazmialar, osteoporoz, multiple myeloma, multiple myeloma ya da aşırı kullanım sonucu gelişen kemik deformiteleridir.

Değerlendirme:

Tedavi

En sık rastlanan artrit tipi olan osteoartrit’in tedavisinde; ağrının azaltılması, fonksiyon kayıplarının engellemenmesi  ve mevcut eklem fonksiyonunun geliştirilmesi tedavi hedefleri olarak belirlenip tedavi programı kişiye özel planlanmalaıdır.

Medikasyon

• 1.basamak tedavi à Acetimophen, Paracetamol
• 2.basamak tedavi àCapsaicin ve topical NSAID (Risk değerlendirme ve koruyucu tedbirlerle)
• Refraktor semptomlar için Tradamol
• Opoid ya da Duloxetin
• İntraartiküler enjeksiyon àCorticosteroid ya da Hyaluronic Asit, Glucosamine, Chondroitin, Diacerhein

Konservatif tedavi ve fizyoterapi

Hafif ve Orta seviye osteoartritte düzenli olarak egzsiz yapılması ve kilo kaybı oldukça önemlidir. Semptomların yatıştırılmasında splintleme kullanılması fayda göstemektedir. Fonksiyonelliği artırmak için asistif cihazlara başvurulabilir.

Nonfarmokolojik tedavi bileşenleri:

1. Eğitim ve Özyönetim  à Eklem koruma stratejilerinin öğretilmesi,

Kendine bakım aktivitelerinin geliştirilmesi,

 Bireyselleştirilmiş tedavi programı

Sosyalizasyon

• Egzersiz ve Kilo Kaybı à Su içi ve karada hafif aerobik egzersizler

Obez hastalarda diyetle kilo kaybı

Eklem hareket açıklığı egzersizleri

Manuel terapiyle kombine egzersizler

Endurans egzersizleri

Eklem kilitleme fonksiyonu olan kasların kuvvetlerndirilmesi

Denge egzersizleri

Proprioseptif egzersizler

• Yardımcı Ciihaz à          Yürüyüş yardımcıları

Günlük yaşam aktiviteleri yardımcıları

Diz Brace , topuk kaması, başparmak splint

Bantlama yöntemleri

• Tamamlayıcı tedaviler à Sıcak ajanlar uygulanabilir

Ultrason uygulanması kontra-endikedir.

Ağrı kontrolünde TENS kullanılabilir.

Akupunktur

Thai- chi egzersizleri

Yoga

• Cerrahi à                        Menisektomi

Osteotomi

Kalça ve diz protezleri önerilir

Semptomatik osteoartritte debridman ile artroskopi yapılması önerilmez.

Korunma ve eşlik eden hastalıkalar:

            Eklemler üzerinden taşınan ağırlığın azaltılması özellikle diz osteoartritinde semptomların gelişimini yavaşlatır. Bacak boyları farklıysa ayakkabi modifikasyonları kısa bacakta osteoartrit gelişimini engelleyebilir.

Temel olarak vitamin D seviyelerinin düzenlenmesi osteoartrit gelişimi ve seyrinin regresyonunu sağlar.

Orta komorbid risk faktörleri;

• Diabet
• Hipertansiyon
• İleri yaş
• Kardiyovasküler Hastalıklar
• Depresyon
• Obeziteye bağlı fiziksel aktivite kaybı
• Gastrointestinal hastalıklar
• Depresyon
• Böbrek Hastalıkları

            Yüksek komorbid risk faktörleri;

• Gastro intestinal kanama
  • Myokard infarktüs
  • Kronik böbrek yetmezlikleri